وراثت مقاومت به بیماری زنگ زرد در تعدادی از ارقام تجاری و ژنوتیپ های انتخابی امید بخش گندم استان فارس*

به منظور مشخص شدن نحوه توارث مقاومت به بیماری زنگ زرد و تعداد ژن های دخیل در مقاومت به بیماری در 17 لاین انتخابی امیدبخش گندم مربوط به اقلیم معتدل کشور، دو لاین انتخابی s-78-11 و s-79-10 از ژنوتیپ­های امیدبخش اقلیم گرم و چهار رقم گندم تجارتی داراب 2، نیک نژاد، بهار و استار، تلاقی­های بسیاری از این ارقام و لاین­ها با رقم حساس استاندارد avocet s انجام شده و بذرهای f1 ، f2 و f3 از هر تلاقی تولید شدند. جهت انجام تجزیه ژنتیکی، از عکس­العمل دو جمعیتf3  منتج از همه تلاقی­ها در مرحله گیاه کامل، یک جمعیت f3 حاصل از تلاقی رقم بهار با avocet sدر مرحله گیاهچه­ای،والدین و ارقام شاهد نسبت به پاتوتیپ (نژاد) غالب زنگ زرد استان فارس (پاتوتیپ 166e138a+) یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ­های امیدبخش m-79-4, m-79-5, m-79-13, m-79-18, m-80-13, m-80-20, m-81-5, از اقلیم معتدل، دو ژنوتیپ s-78-11 و s-79-10 از اقلیم گرم و رقم داراب 2 هرکدام دارای یک ژن مقاومت مرحله گیاه کامل و ژنوتیپ­های امیدبخش m-79-17, m-80-6, m-80-12, m-81-8, m-81-13, m-81-15  هرکدام دارای دو ژن مقاومت مرحله گیاه کامل هستند. هم­چنین واکنش مقاومت ژنوتیپ­های امیدبخشm-80-4, m-80-5, m-81-18  و رقم نیک نژاد در مرحله گیاهچه و در مرحله گیاه کامل دلالت بر وجود دو ژن مقاومت داشت. تجزیه ژنتیکی در مراحل گیاهچه و گیاه کامل برای تلاقی رقم بهار با avocet s نشان­دهنده وجود یک ژن مقاومت از نوع گیاهچه­ای و نیز یک ژن مقاومت از نوع گیاه کامل برای این ژنوتیپ بود. رقم استار و ژنوتیپ­های امیدبخش m-79-13 وm-81-3  فاقد هر گونه ژن مقاومت نسبت به پاتوتیپ مذکور بودند. تجربیات گذشته در ارتباط با زنگ های گندم دلالت بر این دارد که تکیه بر مقاومت­های تک ژنی به­خصوص از نوع مقاومت مرحله گیاهچه­ای که در برخی از ارقام و لاین­های امیدبخش تحقیق حاضر نیز تعیین شد کم دوام بوده و اغلب با خطر شکسته شدن مقاومت در یک برهه زمانی کوتاه (5-4 سال) مواجه می­باشد. به­کارگیری ژن های مقاومت رقم نیک­نژاد و لاین­های امیدبخشی که دارای دو ژن مقاومت مرحله گیاه کامل بودند در برنامه های اصلاحی جهت تولید ارقام مقاوم به زنگ زرد گندم توصیه می­شود.